.jpg)
…Montessori to nie metoda wychowawcza. Montessori to przestrzeń, która pozwala dziecku na swobodny oddech, to droga, która dopasowuje się do jego kroków, to obecność, która nie tłamsi, lecz pozwala odważnie spoglądać w przód… - o tych słowach należy pamiętać podczas pracy z dziećmi aby dać dziecku przestrzeń, czas oraz być o krok za nim… każde dziecko potrafi samodzielnie wykrzesać z siebie potencjał twórczy i poznawczy. Wystarczy… nie przeszkadzać.
Nasze początki …
Decyzja o utworzeniu oddziału prowadzonego metodą Marii Montessori w Przedszkolu Nr 3 zapadła w 2007 r. Wiązało się to z ukończeniem przez nauczycielki studiów podyplomowych w zakresie Pedagogiki Marii Montessori na UMCS w Lublinie. Kolejnym doświadczeniem w pogłębianiu wiedzy był udział nauczycielek w warsztatach i wykładach organizowanych podczas Polskich Dni Montessori. Dużym wyzwaniem był zakup pomocy (rozłożony na lata) oraz wyposażenia sali – mebli, których wielkość i rozmiar są dostosowane do wzrostu i możliwości fizycznych dzieci. Każdy kolejny rok był wielkim krokiem w rozwoju naszej grupy Montessori. Zwieńczeniem było uzyskanie Patronatu Polskiego Stowarzyszenia Montessori w 2014 r., który został przedłużony w roku 2022.
Założenia metody
Zdaniem Marii Montessori dzieciństwo to bardzo ważny okres w rozwoju jednostki ludzkiej, w którym zachodzą wszystkie podstawowe procesy twórcze, nadające kształt osobowości. Wewnętrzna energia dzieci skłania je do ciągłej aktywności, niestrudzenia, poszukiwania i trwałego realizowania podjętych działań. Na tej spontanicznej i wszechstronnej aktywności dziecka Montessori oparła naukę i wychowanie.
Pedagogika Marii Montessori daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju: fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego, wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Cele te są realizowane poprzez pomoc dziecku w rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły, wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy, osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem, wypracowaniu zamiłowania do ciszy. Według Marii Montessori istotą wychowania jest doprowadzenie dziecka do samodzielności, niezależności od dorosłych, odpowiedzialności za siebie i świat. Mają temu pomóc następujące zadania :
- uczenie się poprzez działanie: dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami
- samodzielność: dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualnie lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych
- koncentracja: dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań
- porządek: dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu
- społeczne reguły: dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, co sprzyja wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności; dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie niszcz, nie rań, nie przeszkadzaj
- obserwacja: jest kluczem dorosłych do poznania dziecka, nauczyciel z uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka
- indywidualny tok rozwoju każdego dziecka: dziecko pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.
Ważny element pedagogiki Montessori stanowi przygotowane otoczenie. Do niego należą: pomieszczenia (przestronne i jasne), sprzęty niskie, lekkie regały, materiał rozwojowy Montessori oraz inne pomoce dydaktyczne wspierające rozwój dziecka (muszą być w zasięgu dziecięcych rąk), osoba nauczyciela – jest twórcą przygotowanego otoczenia. Przygotowane otoczenie, w którym przebywają dzieci, ma pozwolić realizować ściśle określone przez Marię Montessori zasady, wpływające na rozwój dziecka. Są to:
- zasada swobodnego wyboru materiału: dziecko pracuje, z tym z czym chce
- zasada swobodnego wyboru miejsca pracy: gdzie chce
- zasada swobodnego wyboru czasu pracy: kiedy i jak długo chce
- zasada swobodnego wyboru formy pracy: samo lub w grupach
- zasada porządku: wszystko ma swoje stałe miejsce
- zasada ograniczenia: materiały są w pojedynczych egzemplarzach
- zasada izolowania trudności: każdy materiał zawiera tylko jedną trudność
- zasada kontynuacji: każdy materiał stanowi ogniwo łańcucha, kolejne ogniwo ma cechy poprzedniego plus dodatkową
- zasada transferu: umiejętności opanowane podczas pracy z materiałem przenoszone są na otaczające dziecko środowisko
- zasada samokontroli: kontrola błędu zawiera się w materiale
Montessoriański program edukacyjno-wychowawczy składa się z pięciu głównych działów, w ramach których dzieci pracują z różnorodnymi pomocami dostosowanymi do ich potrzeb, możliwości i zainteresowań:
Życie codzienne
Dział ćwiczeń z zakresu życia codziennego jest odpowiedzią na naturalną potrzebę aktywnego działania dziecka. Aktywność ta dotyczy zwyczajnych czynności, które są codziennym elementem życia rodzinnego: nakrywanie do stołu, zmywanie naczyń, pranie, rozwieszanie prania, zamiatanie, podlewanie kwiatów itp. Ćwiczenia z tego działu wspierają rozwój motoryki małej i dużej dzieci, koordynacji wzrokowo-ruchowej, sprzyjają osiąganiu koncentracji uwagi, uczą samodzielności, wytrwałości, wiary we własne siły oraz szacunku do siebie i innych. Zaszczepiają w dziecku troskę o siebie, o innych oraz o otoczenie.
Materiał sensoryczny
Materiał sensoryczny umożliwia dziecku aktywne działanie, które wspiera rozwój wszystkich jego zmysłów: wzroku, węchu, słuchu, dotyku i smaku. Praca z materiałem z tego zakresu przygotowuje umysł dziecka do przejścia od myślenia konkretnego do abstrakcyjnego, umożliwia kształtowanie podstawowych pojęć (np. mały-duży, gruby-chudy, czerwony, szorstki-gładki itp.). Doświadczenia zmysłowe stymulują rozwój bardziej skomplikowanych operacji umysłowych, takich jak: rozpoznawanie, rozróżnianie, stwierdzanie identyczności i odpowiedniości, porównywanie, kombinowanie, abstrahowanie, łączenie w pary ze względu na jakąś cechę, tworzenie serii, klasyfikowanie.
Materiał matematyczny
Edukacja matematyczna obejmuje głównie naukę liczenia, rozumienia czterech podstawowych działań arytmetycznych, poznawania istoty systemu dziesiętnego, ale przede wszystkim uczy matematycznego myślenia, czyli precyzyjnego i porządkującego patrzenia na cały otaczający świat.
Materiał językowy
Praca z pomocami rozwojowymi z zakresu edukacji językowej wzbogaca słownictwo dziecka, usprawnia jego koordynację wzrokowo-ruchową, przyczynia się do opanowania umiejętności kontrolowania ruchów ręki oraz w zakresie możliwości przedszkolaka umiejętności czytania i pisania.
Materiał edukacji kosmicznej i kulturowej
Pomoce z tego działu ukazują dziecku przyrodnicze i kulturowe aspekty naszego świata, zapewniają codzienny kontakt z przyrodą ożywioną i nieożywioną, obejmują zagadnienia z zakresu geografii, historii, astronomii, botaniki, zoologii oraz sztuki. Wszystkie te dziedziny tworzą zwarty system i można powiedzieć, że w ich ramach dziecko uczy się zarówno o człowieku, który mieszka i pracuje na świecie, jak i o świecie, jako miejscu jego życia i działalności.
Istotnym elementem metody Montessori jest pojęcie tzw. wrażliwych faz ,,chodzi tutaj o szczególną wrażliwość, która występuje w życiu dziecka. Ma ona charakter przejściowy i służy tylko temu, by umożliwić mu zdobycie określonych umiejętności. Kiedy się to dokona, wrażliwość ta nieodwracalnie zanika. Podczas trwania danej fazy określona umiejętność przychodzi dziecku bez większej trudności, dlatego należy rozpoznać i wykorzystać dany przedział czasowy (fazę wrażliwą), aby umożliwić dziecku jak najlepszy rozwój. Wrażliwe fazy nie powtarzają się, więc nie wykorzystanie tego czasu, będzie skutkowało o wiele większym wysiłkiem na przyswojenie i naukę danej umiejętności niż miałoby to miejsce podczas fazy wrażliwej.
Maria Montessori wyróżniła następujące fazy trwające po około sześć lat:
I faza (od narodzin do szóstego roku życia) – wrażliwość na język mówiony i pisany, na ruch, zachowania społeczne i porządek II faza (od siódmego do dwunastego roku życia) – wrażliwość na moralność, sprawiedliwość, dobro i zło, uczucia religijne, różne dziedziny nauki III faza (od trzynastego do osiemnastego roku życia) – wrażliwość na godność osobistą, odpowiedzialność i wiarę we własne siły.
Uwzględnienie wrażliwych faz powinno być podstawą do indywidualizacji. Każde dziecko uczy się indywidualnie, zgodnie z pojawiającymi się okresami wrażliwości. Dla każdego dziecka przychodzi dany moment w jego życiu, kiedy następuje szczególny czas gotowości na podjęcie danego zadania lub umiejętności.
Dla każdego dziecka ten moment jest inny, dlatego - wszystko w swoim czasie.
Opracowały : Agnieszka Sapko, Agnieszka Biszczanik
